احکام و آداب اسلامی شخص محتضر(انسان در حال مرگ)

احکام و آداب اسلامی درباره شخص محتضر (انسان در حال مرگ)

رو به قبله نمودن محتضر

مسلمانى را که محتضر است یعنى در حال جان دادن است، مرد باشد یا زن، بزرگ باشد یا کوچک، باید به پشت بخوابانند به طورى که کف پاهایش به طرف قبله باشد و اگر خواباندن او کاملاً به این شکل ممکن نیست تا حد امکان باید به این دستور عمل کنند.

چنانچه خواباندن محتضر به هیچ طوری ممکن نباشد او را رو به قبله بنشانند و اگر آن هم نشود، او را به پهلوى راست یا به پهلوى چپ رو به قبله بخوابانند. (1)

پرسش: رو به قبله نمودن محتضر وظیفه ی کیست؟

پاسخ: بر هر مسلمان واجب است محتضر را رو به قبله نمایند.

آیات عظام خامنه­ ای و شبیری: شایسته است شخص مسلمان را در حال احتضار رو به قبله بخوابانند. (2)

استحباب تلقین  محتضر (تلقین یعنی به او بگویند و او هم تکرار کند)

مستحب است شهادتین(اشهد ان لااله الا الله و اشهد ان محمدا رسول الله) و اقرار به اسامی دوازده امام و سایر عقایدحقّه(قرآن، قبر، قیامت و...) به کسى که در حال جان دادن است، تلقین شود به طورى که بفهمد و نیز مستحب است چیزهایى را که گفته شد، تا وقت مرگ تکرار کنند. (3)

یکی از این دعاها که مناسب است هنگام تلقین خوانده شود، دعای عدیله است. متن این دعا این گونه است:

دعای عدیله صغیره

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

رَضِیتُ بِاللَّهِ رَبّاً وَ بِالْإِسْلَامِ دِیناً وَ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ نَبِیّاً وَ بِالْقُرْآنِ الَّذِی أُنْزِلَ عَلَى مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ کِتَاباً وَ بِالْکَعْبَةِ قِبْلَةً وَ بِالصَّلَاةِ فَرِیضَةً وَ بِعَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلَامُ إِمَاماً وَ بِالْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ وَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ وَ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ صَاحِبِ الْعَصْرِ وَ الزَّمَانِ وَ خَلِیفَةِ الرَّحْمَنِ وَ مَظْهَرِ الْإِیمَانِ سَیِّدِ الْإِنْسِ وَ الْجَانِّ صَلَوَاتُ اللَّهِ وَ سَلَامُهُ عَلَیْهِ‌ وَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ، أَئِمَّةً وَ سَادَةً. یَا اللَّهُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ إِنِّی أَوْدَعْتُکَ یَقِینِی هَذَا الْإِقْرَارَ بِکَ وَ بِالنَّبِیِّ وَ الْأَئِمَّةِ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ أَنْتَ خَیْرُ مُسْتَوْدَعٍ فَرُدَّهُ عَلَیَّ وَقْتَ سُؤَالِ مُنْکَرٍ وَ نَکِیرٍ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى سَیِّدِنَا وَ نَبِیِّنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ.(4)

استحباب تلقین دعای استغفار

مستحب است این دعا را طورى به محتضر تلقین کنند که بفهمد:

اللّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الْکَثیرَ مِنْ مَعاصِیکَ وَ اقْبَلْ مِنِّی الْیَسِیرَ مِنْ طٰاعَتِکَ یٰا مَنْ یَقْبَلُ الْیَسیرَ وَ یَعْفُو عَنِ الْکَثِیر اقْبَلْ مِنِّی الْیَسیرَ و اعْفُ عَنِّی الْکَثیرَ انَّک انْتَ الْعَفُوُّ الْغَفُورُ اللّٰهُمَّ ارْحَمْنى فَانَّکَ رَحیمٌ (5)

قرآن خواندن بر بالین محتضر

« مستحب است براى آرامش محتضر، بر بالین او سوره«یس، صافات و احزاب» و همچنین آیة الکرسی و آیه 54 سوره اعراف: إِنَّ ربکم اللَّه الَّذى... و سه آیه پایانی سوره بقره : لِّلَّه ما فىِ السماوات... بلکه هر چه از قرآن ممکن است، بخوانند. (6)

روبه قبله نگه داشتن بعد از مرگ

بعد از مرگ، تا وقتی میت  را  از محل جان دادنش حرکت نداده اند، بنابر احتیاط واجب رو به قبله باشد. (7)

آیات عظام خامنه ای، سیستانی و مکارم: بنابر احتیاط مستحب

احکام مس اجزای جداشده، مس میت و احکام بچه ی سقط شده

براى مس انسان مرده یا قسمت جدا شده از بدن انسان که تمام بدنش سرد نشده، غسل مس میت  واجب نیست. (1)

برای مس انسان مرده یا قسمت جدا شده بدن انسان، از روی لباس یا با وجود دست کش در دست، غسل مس میت واجب نمی­شود. (2)

برای مس انسان مرده یا قسمت جدا شده بدنش، پس از انجام سه غسل او، غسل مس میت  واجب نمی­شود. (3)

احکام مس عضو جدا شده از انسان در صورتی که سرد شده و غسل هم داده نشده است

مس عضو جدا شده از بدن زنده (4)

الف: داراى گوشت و استخوان است مثل انگشت.باید غسل مس میت کند.

آیات عظام خامنه ­ای(5) و سیستانى: لازم نیست غسل مس میت کند.

ب:فقط استخوان یا دندان است لازم نیست غسل مس میت کند. (6)

ج: بی استخوان است.لازم نیست غسل مس میت کند.

مس عضو جدا شده از بدن مرده (7)

الف: داراى گوشت و استخوان است مثل انگشت باید غسل مس میت کند.

آیت ­الله سیستانى: لازم نیست غسل مس میت کند.

ب:فقط استخوان یا دندان است باید غسل مس میت کند.

آیات عظام مکارم و سیستانى: لازم نیست غسل مس میت کند.

ج: بی استخوان است باید غسل مس میت کند.

آیات عظام مکارم و سیستانى: لازم نیست غسل مس میت کند.

آیت­ الله سیستانی:اگر همه یا بیشتر آن قطعات بدن را مسّ کند، غسل مس میت واجب است.

غسل مس میت مثل غسل جنابت است و برای نماز هم لازم نیست وضو بگیرد.

(آیات عظام امام ، خامنه­ ای وصافی :علاوه بر غسل مس میت برای نماز باید وضو بگیرد.) (8)

اگر موى خود را به بدن مرده برساند یا بدن خود را، مثلاً  دستش را به  موى مرده یا موى خود را به موى مرده برساند، غسل واجب نیست، به شرطی که موى مرده یا موى مس کننده، خیلی کوتاه و ریز نباشد.

(آیات عظام مکارم ، صافی و نوری بنابر احتیاط غسل کند) (9)

اگر چند میت را مس کند یا یک میت را چند بار مس نماید: یک غسل کافى است. (10)

براى کسى که بعد از مسّ میّت غسل نکرده است، توقف در مسجد و جماع و خواندن سوره هایى که سجده ی واجب دارد، مانعى ندارد.(11)

احکام بچه ای که سقط شده (12)بچه کمتر از چهار ماه که مرده به دنیا بیاید، غسل مس میت نمی خواهد و در پارچه اى پیچیده و بدون غسل،کفن و نمازمیت  دفن کنند.

بچه چهار ماه یا بیشتر که مرده به دنیا بیاید باید غسل داده، کفن کنند سپس دفن کنند.چنانچه کسی قبل از غسل و بعد از سرد شدن بدن او را مس کند باید غسل مس میت کند و مادر بچه نیز غسل کند.  

                                 

چنانچه  بچه شش سال او تمام شده باشد نماز میت هم بر آن بخوانند.(13)

آیات عظام بهجت (بنابر احتیاط) و سیستانی : بر بچّه ای که شش سال قمری او تمام نشده ولی نماز را می فهمیده، لازم است نماز میت خوانده شود.

پاورقی:

 (1) توضیح ­المسائل­ مراجع م 553 (2) رساله آموزشی ج1ص79 (3) توضیح­ المسائل­ مراجع م 536، رساله آموزشی ج1 ص78 (4) مفتاح الجنان، ص 424 و425 و 425. (5) توضیح ­المسائل­ مراجع م 537 (6) همان م 539 (7) توضیح المسائل مراجع م 534

 (8)توضیح ­المسائل­ مراجع م 521 ، رساله آموزشی ج1ص78 (9). استفتاء از دفتر مراجع (10) توضیح ­المسائل­ مراجع م 526 ، رساله آموزشی ج1ص78 ( 11) توضیح ­المسائل ­مراجع م 528 (12) اجوبه الاستفتاءات س 251 (13) توضیح ­المسائل­ مراجع م 529 ( 14) توضیح­ المسائل­ مراجع م 528 (15) توضیح ­المسائل ­مراجع م530، رساله آموزشی ج1 ص78 (16) توضیح ­المسائل­ مراجع م 523 (17) توضیح­ المسائل­ مراجع م 389 (18) توضیح­ المسائل­ مراجع م532(19) توضیح ­المسائل­ مراجع م 524، ورساله آموزشی ج1 ص82 (20) توضیح ­المسائل­ مراجع م594