احکام روزه بیمار

بیماری  و مداوا در حال روزه

بیماری لثه و فرو بردن خون

پرسش: به دلیل بیمارى در ناحیه ی لثه، در روز چندین بار از آن خون مى‏آید؛ ولى گاهى بدون توجّه در حال روزه فرو مى‏رود، آیا روزه اش باطل مى‏شود؟

پاسخ: اگر بدون توجه و اختیار فرو داده شود، روزه صحیح است. (1)

پرسش:گاهى از لثه ‏هایم خون بیرون مى‏آید و با آب دهان مخلوط مى‏گردد؛ آیا اگر آن را فرو ببرم، روزه ام باطل مى‏شود؟
پاسخ:اگر خون لثه در آب دهان محو شود، فرو بردن آن روزه را باطل نمى‏کند.

آیات­ عظام: نورى و صافی:  فرو بردن آن جایز نیست. (2)

استفراغ روزه دار

اگر بیمار از روی عمد کاری کند که موجب استفراغ شود، روزه اش باطل است اما اگر بی اختیار و به دلیل بیماری استفراغ کند، روزه اش اشکال ندارد. (3)

ریختن دارو در چشم

اگر  ریختن دارو در چشم موجب می شود که دارو به حلق برسد این عمل کراهت دارد اما حرام نیست  و چنانچه هنگام رسیدن دارو فرو برد روزه او باطل نمی­شود.

آیت الله نوری همدانی ریختن دارو در چشم مکروه است و چنانچه عمدا به حلق نرسد روزه او اشکال ندارد.

آیت­ الله بهجت: اگر قطره از طریق حلق وارد معده نشود اشکالی ندارد. (4)

استفاده از شیاف و تنقیه(اِنِما) برای روزه دار

 

استعمال شیاف‌هایى که براى معالجه است، اشکال ندارد و موجب بطلان روزه نمى‌شود؛ اما تنقیه کردن (فروکردن آب یا هر مایع دیگر به داخل روده بزرگ که در فقه اماله  گفته می­شود)، اگر چه از روى ناچارى و براى معالجه باشد روزه را باطل مى‌کند. (5)

اندوسکوپی (6)

معمولا همراه لوله آندوسکوپی، دارویی جهت راحت فرو رفتن اضافه می‌کنند، این دارو روزه را باطل می­کند. اما اگر از  دارو استفاده نشود درصورتی که با آب دهان مخلوط شود و از فضای دهان خارج، و دوباره داخل دهان گذاشته شود ورود آن آب دهان به حلق روزه باطل می­کند.

 آیت ­الله بهجت: آندوسکوپی روزه را باطل می­کند چه همراه آن چیزی باشد یا نباشد.

استفاده روزه دار از دستگاه بخور جهت معالجه (7)

بخارها در فضاى دهان به صورت آب جمع شود فرو بردن آب جمع شده روزه را باطل می­کند.

به صورت بخار غلیظ استشمام می­کند (بخار کم مثل حمام روزه را باطل نمی­کند)آیات عظام امام، خامنه­ ای،شبیری و نورى صرف بخار غلیظ روزه را باطل نمى کند.

آیات عظام سیستانى،مکارم و صافی بخار غلیظ را بنا براحتیاط به حلق نرساند.

               تزریقات و داروهای تنفسی    

تزریق آمپول در حال روزه (8)

داروی تزریق آمپول:

جنبه غذایی و تقویتی دارد.«مثل آمپول در دسته ویتامین هایB» بنا بر احتیاط، باید از تزریق آن خوددارى کرد.                               

آیات عظام سیستانى،صافی و نورى : آمپول ولو اینکه جنبه غذایی و تقویتی دارد روزه را باطل نمى‏کند.

جنبه دارویى و بی حسی دارد «مثل آمپولهایی که جنبه آنتی بیوتیک دارد» روزه را باطل نمى‏کند.

 آیات عظام خامنه ­ای و مکارم : تزریق در رگ  روزه را باطل می­کند.                

                                             

روش تزریق:اگر وریدی است و در رگ تزریق می‌کنند بیشتر مراجع تفاوتی در طریقه تزریق قائل نیستند.

آیات عظام خامنه ­ای (بنابر احتیاط) و مکارم: تزریق آمپول‏هاى وریدى (در رگ) روزه را باطل می­کند.

نکته :در صورتی که آمپول را می توان و ریدی و غیروریدی تزریق کرد، مقلدین آیات عظام خامنه­ ای و مکارم با صلاحدید پزشک از غیر وریدی استفاده نمایند.

ضمن اینکه  آیت ­الله خامنه ­ای چون احتیاط واجب داده اند مقلدین وی می توانند در تزریق آمپول وریدی به مرجع تقلید دیگری رجوع کنند.

تزریق سرم در حال روزه (9)

آیات عظام امام ،خامنه ­ای، بهجت و مکارم: احتیاطا، باید از تزریق سرم خوددارى کند. چه تقویتى باشد، چه دارویى و یا غیر آن 

آیات عظام بهجت و مکارم: سرم روزه را باطل می­کند چون وریدی است.

بیمار مادامی که باید در روز از سرم استفاده کند روزه بر او واجب نیست و بعدا قضای آن را بجا آورد.

آیات عظام سیستانى، نورى و صافی: تزریق  سرم، روزه را باطل نمى‏کند؛ چه تقویتى باشد، چه دارویى و یا غیر آن .

آیت الله شبیری:بنابر احتیاط از استعمال سرم به جای غذا خود داری کند. اما اگر دارویی باشد، اشکال ندارد.

تزریق خون به بدن روزه دار(10)

آیات عظام­ خامنه ­ای و شبیری: بنا بر احتیاط روزه دار از تزریق خون خودداری کند.

آیات عظام سیستانى،نوری و صافی: روزه را باطل نمی‌کند.

آیات عظام مکارم و بهجت: تزریق خون روزه را باطل می­کند و اگر ناچار شدند تزریق کنند ولی روزه را بگیرند و بعدا قضای آن را هم بگیرند.

آیت الله مکارم: بنابر احتیاط روزه را بگیرد و بعداً قضای آن را بجا آورد.

استفاده روزه دار از اسپرى‏ تنفسی (11)

                                                     

آیات عظام امام ، خامنه ‏اى ، مکارم و نورى:با توجه به اینکه استفاده از داروى یاد شده، خوردن و آشامیدن صدق نمى‏کند، روزه را باطل نمى‏کند.

آیات عظام سیستانى و شبیری:اگر به صورت مایع به حلق نرسد، اشکال ندارد و روزه صحیح است.

آیت الله بهجت:چون به صورت گاز رقیق است روزه را باطل نمی­کند.

آیت الله صافی گلپایگانی:گاز را استنشاق کند و آب دهان را بیرون بریزند و مطمئن شوند مواد به حلق نرسیده، اشکال ندارد.

      ضرر در هنگام روزه داری و چگونگی جبران آن

بیمار در سه حالت می تواند روزه نگیرد:

روزه گرفتن موجب مریضی و ضرر شود  یا برای خودش یا برای دیگری مثل زن باردار و زنی که به بچه شیر می­دهد.

روزه گرفتن موجب شدت یافتن مریضی او شود.

روزه گرفتن موجب شود  بیماری او دیرتر بهبود یابد. (12)

پرسش:اگر بیمار با اعتقاد به اینکه روزه برایش ضرر دارد، روزه بگیرد؛ حکمش چیست؟
پاسخ:اگر روزه بگیرد، صحیح نیست و باید پس از ماه رمضان آن را قضا کند. (13)

پرسش : آیا احتمال ضرر، مجوز ترک روزه می­شود یا این که باید نسبت به ضرر، اطمینان پیدا کرد؟ملاک ومعیار، در میزان ضرر چیست؟ 

پاسخ: آنچه باعث افطار روزه می­شود ترس ضرر است که منشأ عقلایی داشته باشد و ضرر قابل توجه باشد. (14)

برخی از بیمارانی که  نباید روزه بگیرند:

بیماری که مشکل کلیوی دارد  و در طول روز باید آب بخورد.

روزه گرفتن موجب ضعیف شدن  چشمش می­شود.

احتمال عقلایی مى‏دهد که اگر روزه بگیرد، به زخم معده یا سنگ مثانه دچار ‏شود.
بیمارى که در طول روز لازم است  قرص یا شربت مصرف کند و امکان تغییر ساعات آن نیست.

بیماران دیابتی که قند آنها بالاست و  روزه گرفتن برای آنها سختی زیاد دارد.

حکم کسی که بخاطر بیماری روزه نگرفته

اگر بیمارى او در میان سال خوب شد، باید روزه‏هایش را قضا کند و با این حال اگر تا ماه رمضان سال بعد روزه نگرفت باید علاوه بر قضاى روزه، براى هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد اما اگر بیمارى او تا ماه رمضان سال آینده ادامه یافت- به طورى که نمى‏ توانست قضای آن را بجا آورد - فقط باید براى هر روز، یک مد طعام به فقیر بدهد. (15)

یک مُد طعام تقریبا برابر750 گرم گندم یا جو یا نان و مانند اینهاست.

آیت ­الله شبیری:  یک مد طعام تقریبا 900گرم است. (16)

حکم روزه زن باردار و زنی که به بچه شیر می­دهد(17)

اکثر مراجع:زنی که وضع حمل او نزدیک است و روزه برای خودش یا جنین ضرر داشته باشد روزه بر او واجب نیست و نباید روزه بگیرد  و بعداً باید بجای هرروز یک مد طعام بدهد و قضای آن را نیز بجا آورد.

زنی که به بچه شیر می­دهد و شیر دادن بچه منحصر در شیر مادرش باشد اگر روزه گرفتن او باعث کم شدن شیر او یا ضرر به او یا طفل شیرخوار داشته باشد روزه گرفتن بر او واجب نیست بعدا باید بجای هرروز یک مد طعام بدهد و قضای آن را نیز بجا آورد.

آیات عظام خامنه­ ای، مکارم و شبیری:اگر عدم روزه بخاطر ضرر به مادر باشد، پرداخت یک مد طعام واجب نیست و قضای آن را بجا آورد.

اگر عدم روزه بخاطر ضرر به جنین باشد، یک مد طعام واجب است وقضای آن را باید بجا آورد.

زنی که به بچه شیر می­دهد در صورتی نباید بگیرد که زن دیگری نباشد که بچه را با مزد یا بدون مزد شیر دهد یا دادن شیر خشک برای بچه ضرر داشته باشد.

آیت ­الله شبیری: حتی در صورتی که مادر می تواند شیر خشک دهد یا به شخص دیگری برای شیر دهد، برای مادر روزه گرفتن واجب نیست.

پاورقی:

 (1)توضیح ­المسائل­ مراجع با استفاده از م 1573،اجوبه الاستفتاءات س763 (2) اجوبه الاستفتاءات سوال 363، رساله­ مصور­جانبازان ص402 و احکام پزشکی و بیماران ص92 و 93 (3) توضیح ­المسائل­ مراجع م1653و 1646 و رساله­ مصور ­جانبازان ص390 (4) احکام پزشکی و بیماران ص97، توضیح المسائل آیت الله نوری م1653 و سوال از دفتر مرجع (5) توضیح ­المسائل­ مراجع م1645 (6) رساله­ مصور ­جانبازان  ص403 سوال از دفاتر مراجع آیات عظام خامنه­ ای مکارم، شبیری ،سیستانی و نوری (7) احکام روزه، مطابق با نظر ده تن از مراجع عظام ص 54، توضیح ­المسائل­ مراجع م1605

(8) توضیح ­المسائل­ مراجع م1575، اجوبه الاستفتاءات س767، توضیح ­المسائل آیت ­الله مکارم م 1339 ، (9)همان، (10) رساله­ مصور­ جانبازان ص393 آیت ­الله شبیری استفتاء، (11) احکام روزه، مطابق با نظر ده تن از مراجع عظام‏ ص72

(12) احکام روزه، مطابق با نظر ده تن از مراجع عظام‏ ص71، (13) همان، (14) رساله­ مصور­جانبازان ص405،توضیح ­المسائل­ مراجع م1743، (15) توضیح ­المسائل­ مراجع م1707، و م1703، (16) همان، (17) احکام روزه  ج2ص 61و62و63توضیح المسائل مراجع م 1729، سوال از دفترآیت­ الله شبیری