احکام تیمم جبیره ای

موارد وجوب تیمم

در صفحه های  قبل بیان شد کسی که جبیره در اعضای او است در برخی موارد باید تیمم نماید علاوه بر آنچه گفته شد، گاهی تیمم به دلایل دیگری واجب می­شود. برخی از این دلایل عبارت است از:

1–  در صورتی که آب نباشد و یا دسترسى به آن نداشته باشد.

2- در صورتی که آب براى انسان ضرر داشته باشد (برای نمونه به خاطر استفاده از آب بیمار شود یا بیماری او شدت پیدا کند).

3- در صورتی که آب را به مصرف وضو یا غسل برساند، احتمال می رود که خود یا همسر یا فرزندان یا رفیق یا کسانى که به او مرتبط اند، مریض شوند یا به قدرى تشنه شوند که تحمل آن سخت باشد

 4- در صورتی که بدن یا لباس انسان نجس است و فقط به اندازه ی پاک کردن بدن یا لباس آب دارد و لباس دیگرى نیز ندارد.

5- در صورتی که وقت براى وضو گرفتن یا غسل کردن نداشته باشد، به طورى که اگر وضو بگیرد یا غسل کند،نمازش قضا می ­شود.(1)

روش تیمم

نیت: در نیت معین کند که این تیمم به جای وضو است یا تیمم

 1- دست ها را بر چیزی که تیمم بر آن صحیح است(مثل خاک یا سنگ) می زنیم.      

آیات عظام مکارم و سیستانی :در تیمم بر سنگ در صورت امکان بنابر احتیاط گردی داشته باشد که موقع زدن دست به سنگ  به آن  دست بماند. (2)

   2- کف دو دست را به پیشانی و دو طرف آن می کشیم.

  3- کف دست چپ را به روی دست راست می کشیم.                                                      

   4- کف دست راست را به روی دست چپ می کشیم.

آیت­ الله خامنه ­ای : پس از مراحل چهار گانه بالا بنابر احتیاط یک مرتبه دیگر دست ها را به زمین بزند و بر دستها کشیده شود. (3)

کسی که وظیفه اش تیمم است، اگر بداند (آیت­ الله مکارم: یا احتمال دهد) تا آخر وقت نماز عذرش باقی می ماند: در اول وقت می تواند با تیمم نماز بخواند؛ولی اگر بداند تا آخر وقت عذرش برطرف می ­شود: باید صبر کند و با وضو یا غسل نماز بخواند، یا در تنگی وقت با تیمم نماز بخواند. (4)

آیت­ الله شبیری:مى‌تواند در اول وقت با تیمم نماز بخواند و اگر بعدا، عذرش برطرف نشد، نمازش صحیح است. (5)

 

اطلاع از بی ضرر بودن آب بعد انجام تیمم (6)

اگر فردی یقین یا احتمال عقلایی بدهد که آب بر او ضرر دارد و بجای وضو تیمم نموده است و  بعد از تیمم  فهمید که آب برای او ضرر ندارد دو حالت دارد:

اگر  قبل از خواندن نماز فهمید باید برای نماز وضو  بگیرد.

اگر  بعد از خواندن نماز فهمیدوقت برای خواندن نماز است.

لازم نیست نماز را دوباره بخواند  و باید برای نماز بعدی وضو بگیرد.

آیات عظام مکارم ،صافی (بنابر احتیاط)، سیستانی و شبیری: دوباره نماز را با وضو بخواند.

پرسش: درصورتی که بیمار، برای تیمم، به خاک یا غباری که سنگ نشسته باشد، دسترسی نداشته باشد، آیا می توان از سنگ دیوار بیمارستان و سنگ فرش بیمارستان برای تیمم استفاده کرد؟

پاسخ: براساس دیدگاه بیشتر مراجع، در این حالت می توان از سنگ ( سنگ مرر، سنگ سیاه و...) برای تیمم استفاده کرد  و در این صورت فرقی نمی­کند که سنگ بر جایی نصب شده باشد یا نشده باشد. البته اگر شخص یقین به نجاست سنگ داشته باشد، نمی توان برای تیمم از قسمت نجس استفاده کرد. نکته دیگر اینکه سعی کند برای رعایت بهداشت از قسمت های تمیز تر سنگ، استفاده شود.

آیت ­الله شبیری: تیمّم، در حال اختیار یا غیر اختیار، بر سنگ و مانند آن که با زدن دست، هیچ چیزى از آن به دست نمى‌چسبد، جایز نیست و کسى که تنها سنگ در اختیار دارد، بنا بر احتیاط مستحب با آن تیمم نموده و نماز بخواند ولى باید در آینده نماز را قضا نماید.(7)

اعضای تیمم(پیشانی و پشت دستها) و کف دستها باز است و یا پوشش آنها قابل برداشتن است  که دو صورت دارد:

نجس بودن اعضای تیمم و کف دستها

در صورتی که  اعضای تیمم و کف دستها پاک باشد تیمم می­کند و برای صحت تیمم لازم نیست کل بدن پاک باشد.البته برای نماز همانطور بیان خواهد شد  جز در موارد خاصی باید  بدن پاک باشد شستن عضو نجس  ممکن است. عضو را می شوید و  سپس تیمم می نماید.شستن عضو نجس ممکن نیست. نجاست آن سرایت نمی­کند. با همان عضو نجس به صورت عادی تیمم می­کند. (8) آیت ­الله بهجت: اگر کف دست نجس است و امکان پاک کردن نیست، احتیاط واجب آن است که دو تیمم کند: یکی با کف دست و یکی با پشت دست (9)

نجاست آن سرایت می­کند(نجاست تر است.) روی آن را با پارچه یا پلاستیک به طوری بپوشاند که سرایت نکند و سپس با همان حال تیمم کند. (10)

تذکر: آیات عظام خامنه ای، سیستانی و شبیری:برای تیمم پاک بودن اعضای تیمم واجب نیست. (11)

عدم توانایی در انجام بعضی از افعال تیمم

اگر شخص بیمار می تواند تیمم را خودش به صورت کامل انجام دهد و مشکلی در اعضای تیمم نیست، باید تیمم نماید همه افعال تیمم را خود او نمی تواند انجام دهد . تنها کشیدن یک دست بر پیشانی ممکن است. با همان دست سالم بر پیشانی بکشد و برای کشیدن پشت دست ها هر مقدار را که نمی تواند با کمک شخص دیگری  انجام دهد.(12)

کشیدن کف دستها بر پیشانی و پشت دستها ممکن نیست.)مثلا به هر دو دست او  آتل بسته اند (باید هرمقدار از تیمم را که می تواند خودش انجام دهد و هر مقدار را که نمی­تواندبا کمک شخص دیگری  انجام دهد. روش این کار، در ادامه بیان خواهد شد. (13)

اعضای تیمم و کف دستها بسته است  و پوشش آن، غیر قابل برداشتن است

که در این حالت، دو صورت دارد:

پوشش نجس است.  (14)اگر می تواند، نجاست را برطرف کند و  سپس تیمم کند.

آیات عظام خامنه ای و سیستانی: برطرف کردن نجاست لازم نیست. (15)

اگر نمی­تواند نجاست را برطرف کند، با همان پوشش نجس، تیمم می­کند و بهتر است پارچه پاکی روی آن بگذارد و دست بر آن بکشد.

آیت­ الله بهجت :باید پوشش دیگری بر روی آن بگذارد و دست را روی آن

بکشد. (16)

پوشش پاک است:کشیدن کف دستها بر پیشانی و پشت دستها ممکن است. (17)اگر پوشش در پشت دستها و یا در پیشانی است، باید کف دستها را به خاک زده و بر پوشش بکشد.

اگر پوشش در کف دست است،با همان  پوشش، کف دست را به خاک زده و بر پیشانی و پشت دستها بکشد.

آیت­ الله بهجت: اگر کف دست به سبب شکستگى یا عارضه ی دیگرى به طورى در میان گچ باشد که قابل برداشتن نیست، براى تیمّم از دیگران کمک بگیرد.

کشیدن کف دستها بر پیشانی و پشت دستها ممکن نیست.اگر نمی توان آن را مسح کرد مثلا پماد یا بخیه و ...روی آن قرار دارد، در این صورت، روی آن را با پارچه یا پلاستیک بپوشاند و بر آن بکشد.

اگر به علت شکستگی یک دست نتواند آن را به پیشانی برساند با دست دیگر که سالم است تیمم کند.

 در تیمم باید هرمقدار از تیمم را که می تواند خودش انجام دهد و هر مقدار را که نمی­ تواند به کمک شخص دیگری انجام دهد. (18) 

تکرار تیمم بجای وضو بعد تیمم بجای غسل

کسی که تیمم بجای غسل جنابت برای نماز انجام دهد، لازم نیست بعد از آن دوباره به جای وضو، تیمم دیگری نماید، ولی در غسل های دیگر غیر غسل جنابت  پس از تیمم بدل از غسل، تیمم بدل از وضو هم بنماید .

آیات عظام سیستانی،مکارم، شبیری  و نوری: کسی که تیمم بدل از غسل های دیگر مثل مس میت و... به جز غسل استحاضه متوسطه انجام داد لازم نیست برای نماز دوباره تیمم نماید.(19)

پرسش: کسی که به جهت عذر به جای غسل تیمم کند و کاری که وضو را باطل می­کند برایش پیش بیاید؛ تکلیف او چیست؟

پاسخ: اگر نتواند برای نمازهای بعدی غسل کند، باید وضو بگیرد و اگر نمی تواند وضو بگیرد باید بجای وضو، تیمم نماید.

آیت­ الله بهجت: اگر نتواند برای نمازهای بعدی غسل کند ولی می تواند همراه تیمم بدل از غسل وضو هم بگیرد، بنا بر احتیاط واجب باید این کار را بکند و اگر نمی تواند چنانچه یک تیمم کند کافی است.

آیت­ الله خامنه­ ای: اگر نتواند برای نمازهای بعدی غسل کند، احتیاطاً باید بار دیگر تیمم بدل از غسل کند و وضو هم بگیرد و اگر امکان وضو نیست، تیمم کافی است.(20)

پاورقی ها

(1)آموزش فقه ص128، (2) توضیح ­المسائل ­مراجع م 698 (3)، توضیح­ المسائل ­مراجع م700،اجوبه الاستفتاءات س200، (4)توضیح­ المسائل ­مراجع م714، رساله آموزشی ج 1ص94، (5)توضیح ­المسائل­ مراجع م715، (6) توضیح­ المسائل­ مراجع م 672 و رساله مصور جانبازان ص171

(7)توضیح ­المسائل­ مراجع م 685، رساله آموزشی ج 1ص89. (8) توضیح ­المسائل ­مراجع م706، (9) توضیح­ المسائل م661، (10) استفتاء از دفاتر مراجع (11) توضیح المسائل مراجع م706 و اجوبه الاستفتاءات س211، (12) احکام پزشکی و بیماران ص44، (13) توضیح ­المسائل ­مراجع م 711

(14)با استفاده از مسئله 340 توضیح ­المسائل ­مراجع (15) اجوبه الاستفتائات  سوال 211 و توضیح ­المسائل ­مراجع م706. ( 16) سوال از دفاتر مراجع(17) توضیح ­المسائل م708،رساله آموزشی ج1ص90 ، (18)احکام پزشکی و بیماران ص44،توضیح ­المسائل ­مراجع م711، رساله آموزشی ج 1 ص93، (19) توضیح المسائل مراجع م 723 و سوال از دفاتر مراجع، (20) توضیح المسائل مراجع م 724 و احکام پزشکی و بیماران ص47